เปิดประวัติ “ชามตราไก่” ของใช้ที่ต้องมีทุกบ้าน ซอฟต์พาวเวอร์ ของดี จ. ลำปาง ประเทศไทย มีที่มาอย่างไร ลักษณะแบบไหน ทำไมถึงนิยม ราคาเท่าไหร่

เมื่อวันที่ 13 สิงหาคม 2567 จากกรณี วิกฤตชามตราไก่ หลังสินค้าจากจีนทำขายเหมือนเป๊ะ ในราคาเพียง ใบละ 5 บาท พร้อมนำเข้ามาตีตลาดไทย ส่งผลกระทบกับผู้ประกอบการที่เป็นชาวไทยโดยตรง จนสร้างสียงวิพากษ์วิจารณ์หนักในสังคม

อ่านข่าวเพิ่มเติม : ชามตราไก่วิกฤต จีนทำขายเหมือนเป๊ะ ใบละ 5 บาท โรงงานไทยจาก 300 เหลือไม่ถึง 100 แห่ง

ภาพประกอบ จาก มิวเซียมธนบดี

ประวัติ ที่มา “ชามตราไก่”

ชามตราไก่จากลำปาง มีต้นกำเนิดมาจากคนจีนโพ้นทะเลมาตั้งรกรากที่ลำปาง และพบว่าที่ จังหวัดลำปางมีดินที่สามารถทำเซรามิกที่ดีที่สุด จึงเริ่มมีการผลิตชามไก่ขึ้นในจังหวัดลำปาง เมื่อปี พ.ศ. 2500 โดยชาวจีนได้ร่วมกันต่อตั้งโรงงานแห่งแรกชื่อ โรงงานร่วมสามัคคี หลังจากได้มีการพบแหล่งดินขาวที่อำเภอแจ้ห่ม ในระหว่างปี พ.ศ. 2502-2505

จากนั้นกลุ่มชาวจีนได้ชวนกันมาก่อตั้งโรงงานเพิ่มขึ้น ทำให้กลายเป็นแหล่งผลิตชามตราไก่มากกว่าแหล่งอื่นในประเทศ ซึ่งในปี พ.ศ.2505-2510 เป็นช่วงสำคัญของเซรามิกลำปาง เนื่องจากมีการเปิดโรงงานผลิตถ้วยชามเป็นจำนวนมากแต่ไม่ประสบความสำเร็จ เกิดการสูญเสียวัตถุดิบ คุณภาพสินค้าไม่สม่ำเสมอ ราคาจึงตกต่ำ ขายได้เฉพาะในท้องถิ่นเท่านั้น

ภาพประกอบ จาก มิวเซียมธนบดี

ในปี พ.ศ.2516 มีการก่อตั้งชมรมเครื่องปั้นดินเผาลำปางขึ้น ด้วยวัตถุประสงค์เพื่อผลักดันราคาถ้วยชามตราไก่ให้มีมาตรฐานและไม่ให้มีการตัดราคากันเอง ในช่วงแรกของการก่อตั้งมีสมาชิกรวม 18 โรงงาน มีการปรับปรุงและนำเทคโนโลยีใหม่ ๆ มาใช้

เช่น มีการปรับเปลี่ยนระบบเชื้อเพลิง จากการใช้ไม้ฟันมาเป็นใช้แก๊สแอลพีจี ซึ่งเป็นที่นิยมอย่างแพร่หลาย ทำให้ผลิตภัณฑ์มีคุณภาพดีขึ้น ประหยัดเชื้อเพลิงและลดมลภาวะ สามารถส่งออกไปขายต่างประเทศ

ต่อมาในปี พ.ศ.2532 ได้มีการก่อตั้งสมาคมเครื่องปั้นดินเผาลำปางขึ้น มีวัตถุประสงค์เพื่อประสานงานกับภาครัฐให้แก่สมาชิกสมาคมฯ และจัดให้มีกิจกรรมเพื่อเผยแพร่อุตสาหกรรมเซรามิกให้เป็นที่รู้จักแพร่หลาย โดยสมาคมฯ ร่วมกับจังหวัดลำปาง จึงมีการจัดงาน “ลำปางเซรามิกแฟร์” ระหว่างวันที่ 1-10 ธันวาคม ของทุกปี

มีการจัดงานติดต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน เพราะสามารถดึงดูดความสนใจจากนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ รวมทั้งสร้างรายได้ให้กับจังหวัดลำปางเป็นอันมาก ด้วยเอกลักษณ์เฉพาะของชามไก่ลำปาง

ปัจจุบันลำปางมีโรงงานเซรามิกที่มากที่สุดกว่า 300 โรงงาน ผลิตเซรามิกหลากหลายรูปแบบ เป็นทั้งของใช้ ของฝาก ส่วนราคามีทั้งถูกและแพง เกรดส่งนอกก็แพงหน่อย แบบทั่วๆ ไปที่ใส่ก๋วยเตี๋ยวกินกันทุกวันนี้ โดย ชามตราไก่ ราคาใบละ 10-20 บาทเท่านั้น

ชามตราไก่ จากลำปาง

ทำไม “ชามตราไก่” ถึงต้องเป็นไก่ เพราะไก่คือสัญลักษณ์ของจังหวัดลำปาง

สำหรับใครที่สนใจ ‘ชามตราไก่’ สามารถไปเยี่ยมชมที่ พิพิธภัณฑ์เซรามิคธนบดี แหล่งรวบรวมเรื่องราวของชามตราไก่​

ที่มา : กรมทรัพย์สินทางปัญญา / มิวเซียมธนบดี

ขอบคุณภาพ : มิวเซียมธนบดี